Iako se na području Republike Srpske Erwinia amylovora – prouzrokovač bakeriozne plamenjače jabučastih voćaka javlja povremeno, lokalizovano i u pojedinačnim zasadima biljaka domaćina, rezultat njene pojave reflektuje se kroz nastanak velikih ekonomskih šteta. Od msr Gordane Babić iz JU Poljoprivredni institut Republike Srpske u Banjoj Luci saznajemo da u zavisnosti od uslova spoljne sredine, odnosno osjetljive sorte, povoljnih vremenskih uslova i prisustva virulentnog patogena, pojava bolesti u jednom voćnjaku varira iz godine u godinu. Prvobitno je zabilježena na području Bosanske Gradiške 1991. godine, što je prouzrokovalo velike ekonomske štete, a njena pojava uočena je i kasnije u nekoliko navrata. Kao rezultat toga, te činjenice da je Erwinia amylovora u BiH regulisana kao karantinski štetni organizam s liste II A2, a s ciljem pružanja podrške proizvodnji jabučastog voća, od 2015. godine na području Republike Srpske vrši se sprovođenje „Programa posebnog nadzora (sistemske kontrole) nad prisustvom Erwinia amylovora (Burill) Winslow et al.. – prouzrokovača bakteriozne plamenjače jabučastih voćaka“. Program odabrava i finansira Ministarstvo poljoprivrede, šumarstava i vodoprivrede Republike Srpske (MPŠV RS), a sprovodi nadležna institucija JU Poljoprivredni institut Republike Srpske, Banja Luka (JU PIRS, BL). Na godišnjem nivou navedenim nadzorom obuhvaćene su sve područne jedinice Agencije za pružanje stručnih usluga u poljoprivredi pri MPŠV RS, odnosno Banja Luka, Gradiška, Prijedor, Bijeljina, Doboj, Istočno Sarajevo i Trebinje.
– Tokom 2021. godine, kretanje vegetacije je bilo ispraćeno nepovoljnim vremenskim prilikama, pojavom dužih perioda s nižim temperaturama, obilnijim i učestalijim padavinama, manjim brojem sunčanih dana, te pojavom mrazeva, a što je prevashodno uticalo na fiziološko slabljenje gajenih biljaka, te uslovilo veću podložnost istih ka napadu patogena. S obzirom na uslove spoljne sredine i način širenja u regiji Banja Luka, na području Gornje Piskavice u zasadu dunje došlo je do pojave bakteriozne plamenjače tokom cvjetanja, dok su vremenske prilike bile dodatni okidač za dalje širenje u zasadu, a rezultat zahvatanje svakog stable, kaže msr Gordana Babić.
S obzirom na način širenja i ogroman ekonomski značaj, objašnjava naša sagovornica, te praćenja statusa prisustva ovog opasnog karantinskog patogena na području Republike Srpske, s ciljem da se u slučaju njegove pojave mogu sprovesti hitne mjere eradikacije i spriječavanja njegovog daljeg širenja, od izuzetne važnosti je sprovođenje laboratorijskih analiza, uključujući i zvanične testove potvrđivanja u skladu sa EPPO (European Plant Protection Organization – Evropska organizacija zaštite bilja) dijagnostičkim protokolom.
Kako bi se adekvatno i pravovremeno odregaovalo u slučaju pojave ovog oboljenja i umanjile ekonomske štete, te sprječilo dalje širenje, neophodno je sprovoditi niz integrisanih mjera.
Naša sagovornica kaže da su među agrotehničkim merama najvažnije:
-Učestali pregledi voćnjaka tokom vegetacije, što omoguće otkrivanje ranih zaraza. Preglede treba obaviti najmanje dva puta godišnje: prvi put po precvjetavanju, a drugi krajem jula i početkom avgusta. Ukoliko su prisutne nekroze slične kao kod bakterijske plamenjače, a nema bakterijskog eksudata, neophodno je uzeti uzorke i uputiti na laboratorijsko testiranje.
-Uklanjanje izvora zaraze, što je od presudnog značaja. U područjima gdje je potvrđeno prisustvo bakterijske plamenjače, preglede je neophodno sprovoditi učestalije, odnosno na sedmičnom nivou.
-Uklanjanje svih zaraženih grana zelenom rezidbom i to rezom koji se pravi na najmanje 30-50 cm od mjesta zaraze kod tanjih grana, odnosno 50-100 cm kod debljih grana. Prilikom svakog reza neophodno je vršiti i dezinfekciju pribora i alata u alkoholu ili varikini, a obavezno prilikom prelaska na naredno stablo, te orezivanje sprovoditi po sunčanom vremenu, a orezane grane i izvađena stabla ukloniti iz voćnaka i spaliti.
-Znatno redukovanje prihrane azotom ili potpuno izbaciti istu u slučaju jačih napada.
-Ukoliko je potrebno, povećati dozu fosfora za 25% i podesiti pH zemljišta na 5,5–6,5. Veoma je važno ne navodnjavati kišenjem. U slučaju stalnog prisutva bolesti tokom sezone, ljetna razidba trebala bi se odgoditi ili preskočiti. Orezane grane i povađena stabla sa simptomima oboljenja moraju se odmah ukloniti iz voćnjaka i spaliti.
Osim agrotehničkih, vrši se i primjena hemijskih mjera, koje uključuju:
-Premazivanje rana nakon orezivanja bijelom emulzijom za krečenje ili bakarnim sredstvom.
-Tretiranje tokom perioda mirovanja preparatima na bazi bakra.
-Tri tretiranja u toku faze cvjetanja. Prvo kod 5% otvorenih cvjetova, drugo kod 50% otvorenih cvjetova i treće u fazi punog cvjetanja sredstvima na bazi fosetil-aluminijuma u područjima s povišenim rizikom, što će doprinijeti fiziološkom jačanju zaraženih biljaka, te na taj način omogućiti samoj biljci da se lakše izbori.
-Tretiranje preparatima na bazi bakra neophodno je i nakon grada i olujnih nepogoda, najkasnije 24 časa nakon nastanka ozljeda.
J. Bajšanski
