Ako postoji mesto gde Sunce ne samo da zalazi, već kao da nakratko zastane da bi se još jednom divilo svemu ispod sebe, onda je to Ram, malo mesto na obali Dunava, sa tvrđavom koja već vekovima stoji na vetrom izvajanoj litici, čuvajući i tajne i zalaske, ali i krijući bogatu i burnu istoriju iza visokih zidina ove građevine.
Pogled koji zaustavlja vreme
Smeštena na strategijski važnoj tački, Ramska tvrđava gleda na Dunav kao komandant na svoju vojsku – mirno, pribrano, sigurno. Ispod nje, reka se širi u široki zaliv, a kad se nebo zapali u zlatno-narandžaste nijanse, sve stane: i brodovi, i misli. Samo tišina, kamera, i jedan duboki udah.
Kratka istorija dugog postojanja
Ramska tvrđava je jedno od najznačajnijih srednjovekovnih utvrđenja na Dunavu, smeštena na desnoj obali reke, u istoimenom selu Ram, oko 25 kilometara severoistočno od Požarevca. Izgrađena je 1483. godine po nalogu osmanskog sultana Bajazita II, kao jedno od prvih artiljerijskih utvrđenja u Srbiji, sa ciljem da kontroliše plovni put i odbrani granicu od ugarskih napada.
Tvrđava ima oblik nepravilnog poligona sa četiri ugaone kule i centralnom donžon kulom koja je i najviša. Zidovi su debeli preko 3 metra i povezuju kule, a na njima su uočljive stražarske šetne staze. Tvrđava je imala 36 topovskih otvora što govori o njenom značaju kao odbrambene tačke osmanskog carstva prema severu.
Tokom istorije, ovaj prostor su naseljavali različiti narodi. Kelti su u 4. veku p.n.e. izgradili opidum sa svetilištem i žrtvenikom. Rimljani su kasnije izgradili utvrđenje Lederata, čiji se ostaci nalaze u blizini tvrđave. Na mapama iz 15. do 17. veka ovo mesto je beleženo kao Hram, što je keltska reč za svetilište. Sama tvrđava bila je poprište i nekoliko bitaka, što govori o burnoj istoriji ovog prostora.
Skela, Sveti Sava i Vuk Stefanović Karadžić
Ramska tvrđava nije samo kamena tvrđava na obali Dunava – ona je živi svedok vekova, kultura i priča koje se prepliću na ovom mestu. Osim što je poznata po svojoj istoriji i arhitekturi, tvrđava i njena okolina kriju i druge zanimljivosti koje vredi istražiti.
Dunav kod Rama predstavlja jednu od najširih deonica ove reke u Srbiji, sa širinom od oko 5 kilometara. Ovaj deo reke je poznat po svom mirnom toku i prelepim zalascima sunca, što ga čini atraktivnim za posetioce. Sa druge strane Dunava, preko puta Rama, nalazi se selo Banatska Palanka u opštini Bela Crkva. Ova dva mesta povezuje skelski prelaz. Skela prevozi putnička i teretna vozila, a ovaj prelaz značajno skraćuje putovanje između Braničevskog i Južnobanatskog regiona, za više od 100 kilometara u odnosu na alternativni put preko mosta Smederevo–Kovin.
Ovaj skelski prelaz ne samo da olakšava transport, već i doprinosi turističkoj privlačnosti regiona, omogućavajući posetiocima da lako istraže obe obale Dunava i uživaju u prirodnim i kulturnim znamenitostima ovog područja.
Istorijski spisi govore da je na ovom mestu Sveti Sava prešao Dunav na svom putu ka rumunskom mestu Bazjaš, gde je u 13. veku sagradio srpski manastir posvećen Preobraženju Gospodnjem. U Miloševoj Srbiji ovde je bila glavna izvoznička luka. Ovde je radila i posebna skela na relaciji Ram-Bazjaš, kojom su se najviše izvozile debele svinje, kukuruz i žito, a i sam knez Miloš Obrenović imao je svoje ljude koji su za njegove potrebe kupovali stoku.
U Ramu je je jedno vreme bila carinarnica (đumra kana turski) u kojoj je jedno vreme radio i Vuk Stefanović Karadžić, reformator srpskog pisma i tvorac azbuke.
U zgradi nekadašnje osnovne škole koja se nalazi nekoliko desetina metara od Ramske tvrđave nalazi se muzejska postavka sa predmetima pronađenim tokom arheoloških istraživanja koja su prethodila rekonstrukciji tvrđave od 2017. do 2019. godine. Između ostalih eksponata, izložena je i replika rimske table isklesane u steni koja se nalazi podno tvrđave, a na kojoj je latinskim jezikom uklesano. „Jupiteru, najboljem i najvećem od svih bogova, zavet učinio Gaj Licinije Rufin, barjaktar 7. Klaudijeve legije“.
Rekonstrukciju Ramske tvrđave je finansirala turska agencija TIKA u saradnji sa srpskim nadležnim ministarstvima i institucijama.
Svetlost koja ostaje u oku
Sama lepota prirode govori u prilog tome da je ovo mesto neprekidno naseljavano hiljadama godina, a časopis „Nacionalna geografija“ proglasio je ovu lokaciju kao mesto jednog od najlepših zalazaka Sunca u Evropi. Najlepše je doći predveče. Doneti ćebe, nešto za grickanje i termos kafe. Sesti na klupu, gledati Dunav i pustiti da dan uđe u zlatno. Jer kada sunce padne za horizont, a vetar samo malo podigne površinu vode stičete utisak da ste u centru jedne velike slike. Ali ovde, ta slika miriše na travu, zvuči kao čamci u daljini i ostaje u vama duže nego što očekujete.
Put do tvrđave i šta očekivati
Do Rama se stiže lako – iz pravca Požarevca ili Velikog Gradišta, a sve više turista svraća i brodovima. Ili skelom. Pojedinačna ulaznica u tvrđavu je 400 dinara za odrasle, a prostor je uređen tako da je pristupačan i za porodice s decom. Uz zidine, postavljene su drvene staze, a na više tačaka postavljene su klupe za odmor i gledanje zalaska.
Piše: Aleksej Buila
