ŠKOLA U ČUMIĆU KOD KRAGUJEVCA SLAVI 233. ROĐENDAN
Jedna od najstarijih seoskih škola u Srbiji i prva narodna škola u Šumadiji baštini 233-tu godinu postojanja u selu Čumić kod Kragujevca. Osnovao ju je daleke 1792. godine jedan Sremac, koji je došao u ovo selo sa meštanima koji su se dve godine ranije vratili iz zbega sa Fruške gore. Stevan Popović bio je prota i osnovao je školu u svojoj slavskoj sobi. Danas, stara Protina škola, kako je svi zovu, govori ne samo o prvim ispisanim slovima i brojevima na voštanim tablicama, već i o tegobnoj istoriji naroda ovog kraja.
– Čumićanci su se 1790. godine vratili iz tadašnje Austrougarske svojim kućama, nakon izbeglištva zbog Kočine bune, a sa njima je pošao i prota Stevan. Ovom Sremcu i svešteniku meštani su napravili kuću, a on je u svojoj gostinskoj sobi osnovao školu. Pisalo se na drvenim tablicama prelivenim voskom. Kada se nauči jedno slovo, vosak se zagreje i izravna, pa se učilo drugo. Ili se od baruta pravila smesa za pisanje. Ostalo je usmeno predanje da je prota na Prepolovljenje pedesetice 1792. godine završio podučavanje prve grupe đaka u gostinskoj sobi svoje kuće – kaže Aleksandar Jovanović, direktor Osnovne škole „Prota Stevan Popović“ u Čumiću.
Protini sinovi i još tri đaka
U toj grupi, osim Protinih sinova, bila su još trojica đaka, tada već odraslih momaka. Prvi je bio Aćim Bekić iz Čumića, ujedno i budući Protin naslednik, a sa njim su prva slova u Šumadiji učili Vasilije i Miloje Božić, sinovi marvenog trgovca Radoja iz tog sela.
Istoričar Aleksa Ignjatović navodi u svom istraživanju da su, nakon potpisivanja Svištovskog mira između Turske i Austrije i završetka Kočine krajine, srpske izbeglice krenule put svojih porušenih ognjišta. Poveli su sveštenika Stevana Jovanovića sa porodicom. Narod ih je ubrzo prozvao Popovići i njegovo prezime iz Iriga se ubrzo izgubilo u sećanju, a ostao je nadimak prota Stevan Sremac.
Imala je Protina kuća tri odeljenja i u to vreme je bila jedna od najvećih i najboljih u selu. Stevan je u radu koristio Orfelinov bukvar, lakši i praktičniji. Izašao je 1776. godine i u manastirskim školama nije upotrebljavan. Tu je Stevan spremio i svog naslednika za učiteljski posao, darovitog mladića iz Čumića, Aćima Bekića kojeg je počeo podučavati još u Sremu za vreme Kočine krajine. Među Bekićevim učenicima bio je potom i Toma Vučić Perišić – navodi ovaj istoričar.
Irig u Šumadiji
Letopis Prosvetnog glasnika Kraljevine Srbije iz 1896. godine navodi da od škola van Kragujevca, najviše đaka ima u Čumiću – 139. Za vreme Prvog svetskog rata škola nije radila, već je tu bila kasarna okupatora, a crkva je u potpunosti stradala. Meštani su obnovili zgrade. U ratu je stradala dokumentacija i crkvene knjige, ali je nekako sačuvana zlatna Protina kašičica, koja je služila za pričest.
Decenijama unazad postojala je želja meštana da Protinu kuću, koja je bila prva narodna seoska škola iz zaseoka simboličnog naziva Irig, premeste u dvorište sadašnje osnovne škole u Čumiću, u centar i blizu crkve. Uspeli su u tome i dok su je selili otkrili su još zanimljivih detalja.
Tokom preseljenja shvatili smo da kuća nije pravljena od početka. Kada je odbačena čatma majstori su uočili da su prilikom gradnje korišćeni već upotrebljavani direci, temeljače i venčanice. Pretpostavlja se da je neko od seljana tada poklonio materijal od neke starije građevine. Naime, građa je bila mnogo starija od podatka o osnivanju škole, ali je važno da smo Protinu kuću i ujedno prvu školu premestili kod današnje. Oko nje smo napravili stare, tradicionalne građevine iz tog doba, koje su Šumadinci zdušno ustupili iz svojih domaćinstava. Tako je nastalo Protino selo – kaže Aleksandar Jovanović.
U ovom veku osnovna škola u Čumiću ponovo je dobila ime po svom osnivaču, te je tako skinut zaborav i sačuvano sećanje na Sremca, protu Stevana Popovića, koji je pošao sa Šumadincima da ih obrazuje. Čumić je jedno od najvećih sela u Šumadiji u kojem se meštani bave pretežno voćarstvom. U klupama danas je oko 130 đaka, koji sa prozora učionica gledaju na Protinu kuću u kojoj je začeto obrazovanje u ovom kraju.
I tečaj za domaćice
Pri Protinoj školi pre Prvog svetskog rata bio je organizovan i kurs za domaćice. Zvaničan naziv za tečaj bio je „Škola za seljačke domaćice”. Polaznice tečaja su posle pet meseci obuke polagale ispit pred komisijom. Bile su to uglavnom devojke od 18 do 22 godine. Domaćinski kursevi su održavani jednom godišnje, a ostalo je zapisano da su organizovani i u periodu od 1932. godine pa sve do početka Drugog svetskog rata.
Tekst i foto: Biljana Nenković
