Proslava uspešnog završetka berbe grožđa u Oplenačkom vinogorju i ove godine potrajaće tri dana, od 7. do 9. oktobra, a ulicama Karađorđeve Topole 59. put zaredom potekle su reke ljudi i vina. Tradicionalnu poljoprivrednu manifestaciju Šumadinci zovu i Vašar u Topoli, a običaj njenog organizovanja potiče još iz vremena kneza Aleksandra Karađorđevića. U ovom obliku održava se od 1962. godine, u čast vina i grožđa. Istovremeno, u varošici je i Sabor izvornog narodnog stvaralaštva.
Tekst i foto: Biljana Nenković
O najpoznatijem šumadijskom vašaru pevao je i pesnik Dobrica Erić, a događaj je opevan i u narodnoj pesmi “Obraše se vinogradi, dole kraj Topole”, koja je i zvanična himna Oplenačke berbe. U vašarskim danima Topola postaje mesto okupljanja velikog broja ljudi sa svih strana. Slavi se tri dana, degustiraju se vina, šira, pršuta, domaći kolači, sveže voće, kupuje se domaća zimnica, med, orasi.
Šetnju kroz proplanke pune već ožutele vinove loze, prate brojne izložbe posvećene grožđu i vinu, koncerti, predstavlja se domaća radinost i stari zanati, prodaju suveniri. Glavna ulica postaje autentični megamarket, prepun tezgi na otvorenom, sa šatrama ispred kojih se peku prasići i kuva svadbarski kupus u zemljanim loncima.
Smotra narodnog i kulturnog stvaralaštva
Oplenačka berba svrstana je među pet najznačajnijih i najposećenijih manifestacija u Srbiji. Prate je nastupi folklornih i kulturno-umetničkih društava, a posebna atrakcija je saborska povorka ulicama Topole svih učesnika, predvođenih konjanicima. Zvaničan početak Oplenačke berbe uvek se označava pucnjem iz Karađorđevog topa.
Oplenačka berba odvija se u centru varošice, od Vinskog trga do Vinske ulice, Karađorđevog grada i crkve na Oplencu. Pored vašarske postavke, postoje i tri bine. Jedna je na Vinskom trgu i tu se izvode pripremljeni programi, na bini ispred hotela Oplenac održavaju se večernji koncerti poznatih izvođača, dok se na trećoj bini u Karađorđevom gradu predstavljaju kulturno-umetnička društva.
Za tri dana manifestacije Topolu poseti više desetina hiljada turista, koji imaju priliku da probaju prvo mlado vino, da napune cegere ili da obiđu jednu od 20-ak porodičnih vinarija.
Vina za evropske dvorove
Predeo oko Topole i Oplenca poznat je po uzgajanju vinove loze. Još su Stari Rimljani znali za to, pa su selu Vinča dali ime Vincea, po kvalitetnom vinu od mirisnog grožđa. Danas je isto, grožđe i vino su simbol ovih krajeva, a Topolu nazivaju i prestonicom srpskih čokota.
Karađorđe je na padinama Oplenca posadio vinograde, a njegov potomak kralj Petar Prvi nastavio je tu tradiciju i, za njegove vladavine, vinogradarstvo u ovom kraju dostiglo je vrhunac. U blizini crkve svetog Đorđa na Oplencu sazidao je podrum, danas poznat kao Kraljeva vinarija. Tu je do Prvog svetskog rata prerađivano grožđe, a i danas se čuva stara bačva od 4.000 litara iz 1909. godine.
Vina iz kraljevskih vinograda služila su se na evropskim dvorovima i prilikom zvaničnih poseta vladara. Vinarija je preuređena u muzej sa brojnim eksponatima koji svedoče o prošlosti vinogradarstva u ovim krajevima – etikete starih vina, bačve koje su poklanjane Aleksandru i Mariji Karađorđević za venčanje, prese i mašine koje su se nekada koristile za pravljenje vina. U podrumu na dva nivoa je najstariji teretni lift na Balkanu, koji je u funkciji i dan-danas, kao i najstarija vinoteka u Srbiji, u kojoj su sačuvane flaše vina iz doba Karađorđevića. Ispred autentične zgrade Kraljeve vinarije ostao je i jedan čokot, koji je posadio kralj Petar, i koji još uvek rađa.
Karađorđev grad
Ulicom od crkve, kroz Kraljevski park sa Oplenca stiže se do Karađorđevog grada izgrađenog u stilu stare srpske šumadijske gradnje. Sagradio ga je Karađorđe Petrović. Danas je očuvan konak sa kulom, crkva sa zvonikom i škola, u kojoj se nalazi Narodna biblioteka “Radoje Domanović”. U konaku je stalna izložba ličnih predmeta Vožda i oružja iz Prvog srpskog ustanka, među kojima je i originalni Karađorđev top “aberdar”. Crkva Presvete Bogorodice se nalazi u okviru Karađorđevog grada, a kompleskom dominira spomenik Karađorđu.
Crkva i Kraljevski park na Oplencu
Kralj Petar Prvi Karađorđević ispunio je amanet svojih roditelja i izgradio grobnicu dinastije po uzoru na slične vladarske mauzoleje u Evropi. Za fasadu donet je mermer s obližnje planine Venčac. Izgradnju crkve priveo je kraju i krenuo u rat, ali je ona oskrnavljena i opljačkana dok je trajala golgota kroz Albaniju. Po povratku u oslobođenu Srbiju kralj nije dočekao da vidi završenu zadužbinu, već je to uradio naslednik, kralj Aleksandar Prvi Karađorđević.
Svi detalji unutrašnjeg oslikavanja bili su pod nadzorom arhitekte akademika Nikolaja Petroviča Krasnova, državnog arhitekte Kralja Aleksandra i bivšeg ruskog carskog arhitekte. Karađorđevi ostaci su preneti iz stare crkve u Topoli u mauzolej 1930. godine.
Unutrašnjost crkve krase jedinstveni mozaici. Urađeno je 725 slikanih kompozicija, na kojima se nalazi 1.500 figura. Ukupna površina mozaika je 3.500 kvadrata. Ugrađeno je oko 40 miliona staklenih kockica, koje imaju 15.000 nijansi boja, a u crkvi su prikazane kopije fresaka iz 60 srednjevekovnih srpskih manastira. U zdanju su sahranjena 22 člana ove dinastije.
Vinogradareva kuća
Kako je ovaj kraj oduvek poznat po vinogradima u blizini crkve, u Kraljevskom parku izgrađena je 1911. godine Vinogradareva kuća, namenjena za stanovanje kraljevog vinogradara. Danas se u Vinogradarevoj kući nalazi stalna postavka „Legat Nikole Graovca”, srpskog slikara koji je proveo poslednje tri decenije života u Topoli.
Kuća kralja Petra
Kada su započeti radovi na izgradnji crkve, sazidana je kuća da bi se iz nje nadgledala gradnja. U nju se prvi uselio kralj Petar i tu je svakodnevno posmatrao radove i vodio dnevnik, u kome su ostali zapisani istorijski detalji gradnje crkve i života u Topoli u to vreme. Danas je u Petrovoj kući galerija i muzejska postavka sa eksponatima vezanim za dinastiju Karađorđević.
